Po części konwersatoryjnej „Ćwiczeń z zapisywania świata” przyszedł czas na warsztaty zamknięte z Lidią Ostałowską, autorką wielu reportaży o tematyce społecznej, o 'wykluczonych', mniejszościach etnicznych i narodowych. Ostałowska nie omija trudnych kwestii w literaturze faktu. Rozmowa z autorką przyniosła wiele korzyści uczestnikom spotkania, najważniejszą z nich była odpowiedź na pytanie : jak wybierać temat? Na spotkaniu opowiadała o pracy nad nim, trudnościach w jego opracowaniu, a także zbiegach okoliczności, które często bywają bardzo pomocne. Z wyborem wiąże się wyjątkowa odpowiedzialność za słowa, najwierniejszy opis realiów,ale i język zrozumiały dla czytelników. Autorka wskazywała również jak wyłowić z rzeczywistości to, co ważne i prawdziwe. Nie zawsze to, co wydaje się interesujące ma pokrycie w faktach. W spotkaniu z czytelnikami Ostałowska podkreślała, że liczy się szczerość przekazu, żeby wywołać emocje, zmusić do refleksji, reportaż musi być prawdziwy. Wszelkie upiększenia i zakłamania są łatwe do wychwycenia. Zorientowanie na innych, doza empatii w kontaktach międzyludzkich to czynniki niezbędne przy pracy reportażysty. Bezstronność jest także istotnym elementem, o którym często się zapomina, przez co relacja nie jest do końca obiektywna. Autorka mówiła również o detalu, to od niego często zaczyna się niezwykła historia. W pracy reportażysty ważny jest właśnie szczegół, który wyłowić może tylko wytrawne oko lub ucho.Drugie dno codzienności często przykryte jest warstwą zapomnienia.. Czasami znajduje się je przypadkowo, wychwycony detal staje się istotnym elementem większej układanki. Niekiedy wystarczy zasłyszana rozmowa, żeby w głowie reportażysty poruszyć 'strunę poszukiwacza', odkrywcy nowego tematu. A kiedy już czuje się to 'drgnięcie', należy iść za głosem instynktu, dociekać prawdy, szukać dowodów na jej potwierdzenie. Autorka poruszając temat zgodności z rzeczywistością uczulała przyszłych reportażystów na sprawdzanie swoich informacji. By dać dowód jakiemuś zjawisku potrzebny jest świadek, który jest wiarygodny, rzetelne informacje potwierdzające dany fakt. Publikując reportaż niezwykle ważną kwestią jest poręczenie dziennikarza za jego prawdziwość, jest to spora odpowiedzialność, która spoczywa własnie na nim.

Podsumowując, spotkanie z Lidią Ostałowską było bardzo owocne, a jednocześnie zrodziło również sporo pytań, które każdy musiał zadać sam sobie. Jak opisywać świat wokół nas? Jak przekazać swoje myśli i spostrzeżenia w odpowiedniej formie? Jak nauczyć się dostrzegać rzeczy na pierwszy rzut oka niewidzialne? Miejmy nadzieję, że kolejne spotkania z cyklu „Ćwiczeń z zapisywania świata” pomogą znaleźć odpowiedzi przyszłym reportażystom, być może zainspiruje ich do samodzielnego opisywania rzeczywistości, w której żyją.

Anita Stosik

Na spotkanie-warsztat z Lidią Ostałowską przybyło około 10 osób. Uczestnicy, początkowo nieśmiało, a po paru chwilach już odważniej, podjęli próby jednoczesnego przedstawienia się Autorce i zaprezentowania, w sposób możliwie najbardziej skrótowy, tematów, które leżą w obszarach ich zainteresowań. Kilka osób miało już temat gotowy do zbadania, rozbudowania i opracowania.

Lidia Ostałowska uważnie i dociekliwie badała powody zainteresowania daną historią i możliwości zbudowania reportażu z każdej z prezentowanej opowieści, wskazywała ewentualne mielizny, których ryzyko czeka zwykle na tych, którzy próbują pisać reportaż bez obrania właściwego kierunku już na samym początku. Pytania Autorki do zgromadzonych przy stole warsztatowiczów trafiały w sedno problemu i pomagały zastanowić się nad możliwościami rzeczywistego zbudowania z danego tematu interesującego reportażu. Nie mniej ciekawy był zakres zaprezentowanych przez uczestników tematów, od historii opartych na osobistych doświadczeniach po międzynarodowe rozgrywki naukowców na polu ichtiologii i genetyki. Szczególnie warte zapamiętania były te wątki dyskusji, z których wynikało, że wielu przyszłych autorów nurtują zbliżone problemy z zakresu etyki w pracy z bohaterem. Nie brak było wątpliwości w zakresie porządkowania historii w celu uzyskania jej klarowności i zadecydowania, o czym właściwie chcemy opowiedzieć.

Cel spotkania w postaci wymiany myśli, pojawienia się pierwszych konturów niektórych możliwych do zrealizowania reportaży oraz – co nie mniej istotne – zbliżenia się do zaproszonej Autorki i możliwości zadania jej precyzujących pytań, a także usłyszenia Jej pytań o tym samym charakterze, został osiągnięty. Na ile spotkanie to okaże się owocne dla każdego ze zgromadzonych, okaże się we właściwym – dla każdego z nich – czasie.

P.S. Dodatkowo - w celu upamiętnienia panującego na warsztatach klimatu - należy nadmienić, iż jeden z uczestników zyskał wyraźną sympatię pozostałych, prezentując jako temat przewodni własnoręcznie upieczony piernik. Znamienny zdawał się wówczas również fakt, iż uczestnik ten zamierzał w zasadzie zająć się tematem szeroko pojętego starokawalerstwa. Ciasto zostało docenione. I zjedzone.

Katarzyna Korszewska

Piątek 5.10.2012 godz. 18.00 / Teatr Kana

Wykład:
Opowiedz to — różne formy reportażu.
(Otwarty wykład — wstęp wolny)

Sobota 6.10.2012 godz. 12.00 / Teatr Kana

Warsztat:
Wybór tematu reportażu.
(Zamknięte warsztaty)

Farby wodne

„Na kanwie życia więźniarki, która malowała ‚Cyganów doktora Mengele’, Lidia Ostałowska przedstawia historię zagłady europejskich Romów i powojenne zawirowania polityki pamięci. Farby wodne to spokojny reportaż z piekła, książka, której nie można zapomnieć”.

Irena Grudzińska-Gross

Cygan to Cygan

„Jakże niezwykły jest świat Cyganów, o którym tak przejmująco opowiada Lidia Ostałowska! Ileż tu przewija się losów najdziwniejszych, ileż zdumiewających historii. Te świetne, napisane z pasją i humanizmem reportaże odsłaniają zagadkową i fascynującą rzeczywistość, w którą książka Ostałowskiej wciąga od pierwszej strony”.

Ryszard Kapuściński