Pobyt Tolerowany

premiera:
marzec 2013

Projekt "POBYT TOLEROWANY
Cykl działań edukacyjno-kulturalnych"

"POBYT TOLEROWANY" - (termin prawny) forma ochrony, dzięki której cudzoziemiec, któremu odmówiono nadania statusu uchodźcy, może legalnie przebywać na terytorium obcego państwa.

"[...] często obcy jest tym, który kwestionuje" - tak jakby samo jego zjawienie się naruszało spokój panowania tego, co swoje, zakłócało porządek zadomowienia, rzucało wyzwanie błogiemu stanowi, w którym wszyscy mogą czuć się u siebie, a wszystkie rzeczy zdają się spoczywać na swoim miejscu. Jako nieswój, Obcy - według częstego rozpoznania - jawi się jako problem".

Działania wpisane w projekt "Pobytu tolerowanego" wychodzą od nakreślonej powyżej kategorii gośćInności według Jacquesa Derridy. Tak rozumiane pojęcie gościnności zakłada "dekonstrukcję poczucia bycia u siebie w domu", swoiste wydomowienie.

Projekt "Pobyt tolerowany. Cykl działań edukacyjno-kulturalnych" zakłada udział w dyskusji wokół tematu uchodźstwa i imigracji; konfrontuje uczestników z 4 miast (Legnicy, Poznania, Bytomia, Lublina) poprzez działania (warsztaty dla młodzieży: "INNI SĄ W NAS"; warsztaty dla seniorów: "OBCE SMAKI"; spotkania sąsiedzkie: "NA PRYWACIE"; akcję "POBYT TOLEROWANY" i otwarte spotkanie: "GOŚCINNOSĆ. GOŚĆ, INNY") z pojęciem gościnności.

Nadrzędnym celem projektu jest kształtowanie świadomości społecznej, upowszechnianie wiedzy na temat uchodźstwa oraz budowanie pokojowych relacji międzyludzkich.

Projekt "Pobyt tolerowany" powstał w wyniku kilkumiesięcznego procesu prowadzonego z inicjatywy Centrum Kultury Niezależnej Teatr Szwalnia w Łodzi oraz Ośrodka Teatralnego Kana w Szczecinie. Premierowe prezentacje samej akcji odbyły się w marcu 2013 w ramach ogólnopolskiej akcji Dotknij Teatru w Łodzi i spotkały się z dużym zainteresowaniem odbiorców. Na proces ten złożyły się prace badawcze pozwalające zapoznać się z sytuacją uchodźców w Polsce; spotkania, zajęcia i warsztaty dla dzieci z Ośrodka dla Cudzoziemców w Grotnikach k/Łodzi, oraz wielokrotne spotkania z pewną rodziną czeczeńskich uchodźców przebywającą na terenie naszego kraju na mocy pobytu tolerowanego. Doświadczenie mówienia o problemach niewygodnych; niski stan wiedzy o problemie uchodźstwa spowodował potrzebę zbudowania komplementarnego projektu edukacyjno-kulturalnego, który łączy działania poznawcze z praktyką.

DZIAŁANIA W RAMACH PROJEKTU:

1. "INNI SĄ W NAS" - warsztaty dla młodzieży

Działania warsztatowe mają na celu dekonstrukcję poczucia bycia u siebie w domu, wprowadzenie w taki stan wydomowienia, aby osoba uczestnicząca zyskała obcość wobec samego siebie. Wyrzeczenie się bycia u siebie, oddanie siebie do dyspozycji Innego pozwoli na bliższą obecność ze sobą i rozumienie Tego, który znajduje się obok. Tak przyjmowany gość to "ktoś inny niż ja, radykalnie inny". Podczas realizacji proponowanych zadań pojęcie Innego zostanie poddane rewizji. Teoretyczne ujęcia metodologii kulturoznawczych znajdą niniejszym swoje odzwierciedlenie w bezpośrednich działaniach edukacyjnych, które - za Julią Kristevą wskażą, że "Inni są w nas i to my jesteśmy Inni". Filozofia Kristevej jest filozofią otwartości, która przenosi środek ciężkości na indywiduum - tutaj każde "ja" jest "Innym", więc nie ma takiej "inności", która powinna spotykać się z niesprawiedliwością i represjami.

Koncepcja i realizacja: Weronika Fibich

2. "OBCE SMAKI" - warsztaty kulinarne dla seniorów

Z przepisów spisanych od uchodźców z Czeczenii spróbujemy przybliżyć obce smaki. Warsztaty kulinarne mają na celu zasmakowanie w potrawach kuchni kaukaskiej. Podczas wspólnego gotowania tematem przewodnim będzie GośćInność. Rozpoznawanie tego, co jest nam znane, od tego co odległe; obce. W swobodnej rozmowie zapoznamy uczestników warsztatu z naszym doświadczeniem opowieści o losie uchodźców. Zależy nam, aby zwrócić uwagę na łatwe w przyjmowaniu oczywistości, że "swoi" są zawsze lepsi od "innych", a własne konwencje kulturowe (czyli to, jak myślimy i działamy) traktujemy jako naturalne, oczywiste i często jedynie słuszne. Naturalnym jest, iż taki stan wiedzy powoduje powstawanie różnych etnocentryzmów powstających wewnątrz kultur, a także idei środka oraz myślenie o naszej kulturze jako naturalnej w przeciwieństwie do kultur innych.

Koncepcja i realizacja: Weronika Fibich

3. "GOŚCINNOŚĆ. GOŚĆ, INNY" - otwarte spotkanie

Tematem spotkania będzie problematyka uchodźcza. Obecność Innego jako gościa w naszym miejscu przebywania. Odczytanie pojęcia pobyt tolerowany. Zapoznanie się z procedurą uchodźczą i oraz sytuacją uchodźców na terenie naszego kraju. Zależy nam na upowszechnianiu wiedzy dotyczącej Innego, aby kształtować świadomość społeczną w atmosferze otwartości, rozumienia i rozpoznawania. Dla ukazania jak najszerszego kontekstu wywołanego tematu Innego w spotkaniu wezmą udział: ekspert do spraw uchodźców oraz twórcy projektu.

4. "POBYT TOLEROWANY" - akcja w prywatnym mieszkaniu

Pobyt tolerowany to niepewne jutro, łączące aspekty uchodźczej przeszłości i teraźniejszości. Jest soczewką skupiającą jednostkowość, wobec której Inni to my; kalejdoskopem przedstawiającym warianty postrzegania przemilczanej rzeczywistości. Dylemat odpowiedzialności za usłyszane historie oraz ich wykorzystanie staje się problemem wspólnym - niewiedza i niepamięć przestają być wymówką. Pobyt tolerowany to stan pozornej ochrony i bezpieczeństwa. Nikt nie jest "u siebie".

Opowieść wykorzystująca różnorodne środki wyrazu artystycznego, akcentuje kwestie najistotniejsze dla "uchodźczego bytu" - absurd i obłudę systemu, zależności polityczne, ograniczenia prawne, powracające wspomnienia i tęsknotę za rodziną, krajem, normalnością, pełnym człowieczeństwem. Obnaża stan, w którym osobiste doświadczenia wojny korespondują z niepewną przyszłością, pozornym bezpieczeństwem oraz druzgocącą stagnacją, jaką uciekinierzy z krajów ogarniętych konfliktami zastali w Polsce.

Miejsce gry - prywatne mieszkanie staje się przestrzenią deziluzji i spotkania, nie tylko z prawdą swoistych świadectw, ale także ze współuczestnikami akcji i samym sobą. W tej wspólnocie rodzą się pytania. Nie na wszystkie znajdują się odpowiedzi. I nie na wszystkie odpowiada się bezrefleksyjnie.

Koncepcja i realizacja, scenariusz, prowadzenie wywiadów z cudzoziemcami: Weronika Fibich
Narrator akcji, scenariusz: Ewa Łukasiewicz
Instalacje: Justyna Rochala
Materiał video: Grzegorz Habryn (PSM)
Zdjęcia i materiał video z udziałem rodziny cudzoziemców: Ewa Ciechanowska
Muzyka: Tomasz Krzyżanowski
Montaż audycji radiowej, gromadzenie materiałów, organizacja i promocja projektu: Patrycja Terciak
Gromadzenie materiałów, organizacja i promocja projektu: Elżbieta Mentel, Katarzyna Skręt
Konsultacje merytoryczne, tłumaczenia: Joanna Paliwoda-Szubańska

Szczególne podziękowania dla rodziny cudzoziemców (z Czeczenii) - Luizy i Adama z dziećmi Khedą, Abdulem, Mediną, Aiszą oraz Eliną, za rozmowy, spotkania i wspólne gotowanie.