ĆWICZENIA Z ZAPISYWANIA ŚWIATA

Ćwiczenia w zapisywaniu świata, to nieformalna szkoła reportażu oparta na cyklu edukacyjnych spotkań z polską literaturą faktu. To próba zachęcenia do czytania i odpowiedzi na pytanie - wprost, a jednocześnie metaforycznie, o tożsamość, świadomość i postawę wobec świata, o ludzi, których spotykamy. Ale i o samych siebie, bo jak pisał Ryszard Kapuściński, wszyscy o wszystkim za mało wiemy.

Przez połączenie wiedzy teoretycznej (wykłady prowadzone przez wybitnych twórców reportażu) z praktyczną (czytania reportaży przez aktorów, warsztaty prowadzone przez praktyków, otwarta czytelnia) mamy na celu zwrócenie uwagi na literaturę faktu, jako środka do lepszego poznania i rozumienia świata.

Naszymi gośćmi będą:

Lidia Ostałowska (.5-6.X),
Jacek Hugo-Bader (16.-17.XI),
Wojciech Tochman (7.XII*),
Agata Tuszyńska (14-15.XII*).

*Terminy do potwierdzenia.

Wydarzeniom towarzyszy akcja popularyzacji czytelnictwa, w ramach której w Piwnicy Kany funkcjonować będzie bezpłatna czytelnia (za okazaniem dokumentu tożsamości). Będzie można także odsłuchać nagrań dźwiękowych fragmentów wybranych reportaży w formacie mp3. Książki wszystkich zaproszonych gości dzięki współpracy z wydawnictwem Czarne, dostępne są już do nabycia w Piwnicy.

Projekt dofinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

CZ. I.

5-6 października - Lidia Ostałowska: Piszę o tych, którym trudniej

• Piątek 5.10.2012 godz. 18.00 / Teatr Kana
  Wykład otwarty: Opowiedz to - różne formy reportażu.
• Sobota 6.10.2012 godz. 12.00 / Teatr Kana
  Warsztat: Wybór tematu reportażu.
• Sobota 6.10.2012 godz. 18.00 / Teatr Kana
  Spotkanie autorskie: Zepchnięci na margines. Cygan to Cygan.

Lidia Ostałowska

"Urodziłam się w 1954 roku w Warszawie. Skończyłam polonistykę na UW. Czytałam Krall, Kapuścińskiego, Szejnert i innych, o których dziś mniej się pamięta. Chciałam być reporterką. Udało się w "Przyjaciółce", później w studenckim tygodniku ITD. Trwało krótko: stan wojenny, weryfikacja dziennikarzy. Odpadłam. Ale podziemna Solidarność też była podniecająca. Po przełomie trafiłam do Gazety Wyborczej, gdzie reporterskie teksty redagowała Małgorzata Szejnert. Najważniejsza zawodowa lekcja w moim życiu. (Nie tylko pisania, również przekazywania doświadczeń młodszym kolegom).
Piszę o tych, którym trudniej - o mniejszościach narodowych i etnicznych, o kobietach, o młodzieży z subkultur i o wykluczonych. Niektóre reportaże na ten temat ukażą się w wydawnictwie Czarne we wrześniu 2012 roku. "Dzieci we mgle" - roboczy tytuł tej książki.

Szczególna więź łączy mnie z Romami. W 2000 roku opublikowałam zbiór "Cygan to Cygan" o ich losach w krajach Europy Środkowej i Wschodniej po komunizmie. Współpracuję z wydawanym w Oświęcimiu romskim kwartalnikiem "Dialog-Pheniben".

W listopadzie 2011roku ukazały się "Farby wodne". To książka o Zagładzie i o tym, jak się ją pamięta".

Lubię fotoreportaż i robienie podpisów do zdjęć. Pasjonują mnie formy, w których spotykają się różne rodzaje dokumentu - zapisane w zdjęciu, dźwięku, słowie. Dlatego działam w fundacji dokumentalistów OPOWIEDZ TO - PICTURE THIS."

Farby wodne

W 1943 roku do obozu w Auschwitz-Birkenau trafia Dina Gottliebova, Żydówka z Brna, studentka akademii sztuk pięknych. Ma malować numery na blokach, ale okazuje się, że bardziej potrzebny jest portrecista. Doktor Mengele bada "mieszańców cygańskich", odcienie oczu i skóry najlepiej wyjdą na akwareli. W 1942 roku w rodzinie oświęcimskiego kolejarza umiera najmłodsze dziecko. Trzy dni po wyzwoleniu Auschwitz jego syn idzie do obozu po sierotę, która zastąpiłaby zrozpaczonej matce utraconą córkę. Wybiera małą dziewczynkę, węgierską Żydówkę o imieniu Ewa. Jakiś więzień daje mu w prezencie akwarele, które walają się po baraku. W 1963 roku muzeum KL Auschwitz-Birkenau odkupuje obrazy od Ewy. Kilka lat później udaje się odszukać autorkę. Dina Gottliebova mieszka w Stanach, jest żoną znanego Disneyowskiego rysownika Arta Babbitta. Przyjeżdża, ogląda obrazy, prosi o fotografie. A potem milknie, by w połowie lat 90. zażądać zwrotu oryginałów... Kto jest właścicielem portretów? Kobieta, która je wykonała? Portretowani Romowie, potraktowani jako model przedstawicieli podrasy? A może muzeum KL Auschwitz-Birkenau, skrzętnie dokumentujące zbrodnie przeciwko ludzkości? Farby wodne to studium złożoności dziedzictwa powstałego w nieludzkich warunkach. To także próba uchwycenia tego, czym jest tożsamość romska i gdzie kończy się los jednostki, a zaczyna zagłada narodu.

"Na kanwie życia więźniarki, która malowała 'Cyganów doktora Mengele', Lidia Ostałowska przedstawia historię zagłady europejskich Romów i powojenne zawirowania polityki pamięci. Farby wodne to spokojny reportaż z piekła, książka, której nie można zapomnieć".
Irena Grudzinska-Gross

"W Muzeum Auschwitz-Birkenau stajemy przed portretami Cyganów namalowanymi przez Dinę Gottliebovą, przeczuwamy, że musi kryć się za nimi jakaś niesamowita historia, i idziemy dalej. My, ludzie po Zagładzie, która niesie nie tylko śmierć zgładzonych, ale także inne życie ocalonych. Przypomina ono rozbitą mozaikę, której każdy kamyczek jest zaginiony w swojej prawdzie, rozłączeniu, cząstkowości. Lidia Ostałowska do jednego kamyczka dobiera drugi, szuka dalej, na żadnym nie poprzestaje, nie wyrzuca tych z początku niepasujących, każdy ceni na równi, świadoma, że tajemnica mozaiki kryje się ostatecznie w spoiwie budującym całość. Misterna praca ze ściśniętym sercem, w której trzeba zapanować nad drżeniem ręki. Dokładnie tak, jak przy malowaniu akwareli, kiedy każde posunięcie pędzla jest ostateczne. "Farby wodne" zawiązują na nowo opowieść, której przeznaczone było żyć w rozerwanych na strzępy fragmentach na różnych kontynentach i w różnych językach. Tak się podważa ostateczność Zagłady. Ta książka to jedno z największych osiągnięć polskiej szkoły reportażu".
Krzysztof Czyżewski, szef Ośrodka "Pogranicze - sztuk, kultur, narodów"

Cygan to cygan

Znakomite opowieści Lidii Ostałowskiej po kilkunastu latach od pierwszego wydania wciąż nie tracą na aktualności. Niestety. Mimo upływu lat, zaangażowania prywatnych organizacji i międzynarodowych agend sytuacja Romów wciąż pozostaje zła, nierzadko zmieniła się na gorsze. Żadne z postkomunistycznych państw nie wypracowało dobrego modelu współistnienia z mniejszością romską, która - na co dzień niewidoczna - przypomina o sobie niemal wyłącznie w nagłówkach alarmujących newsów: deportacje z Francji, budowa gett na Słowacji, zakaz żebrania w Polsce. Cygan to Cygan pokazuje złożoność środowiska romskiego, na którą nakładają się mentalność gadziów  i tożsamość narodowa państw, w których żyją Limalo, Marika, Ziutek, Badzio, Romek i wielu innych, z paszportem polskim, bułgarskim, serbskim, węgierskim...

"Od pierwszego wydania zbioru Cygan to Cygan minęło 12 lat. W naszej części Europy sporo się zmieniło. Należymy do społeczności, dla której liczą się prawa człowieka. We wspólnej pełnej zgiełku przestrzeni publicznej coraz wyraźniej przebija się głos, że to nie my - 'gadziowie' - mamy zadecydować o przyszłości Romów. Sami rozstrzygną, jak łączyć nowoczesność i tradycję. Dajmy im miejsce".
Lidia Ostałowska

"Jakże niezwykły jest świat Cyganów, o którym tak przejmująco opowiada Lidia Ostałowska! Ileż tu przewija się losów najdziwniejszych, ileż zdumiewających historii. Te świetne, napisane z pasją i humanizmem reportaże odsłaniają zagadkową i fascynującą rzeczywistość, w którą książka Ostałowskiej wciąga od pierwszej strony".
Ryszard Kapuściński

"Szczerze Państwu polecam niezmiernie ciekawą książkę Lidii Ostałowskiej Cygan to Cygan. Impresje dotyczące tajemniczego narodu, jego trudnej i tragicznej historii warte są przeczytania".
Jerzy Giedroyć

"Cyganów kojarzymy przede wszystkim z problemami socjalnymi i ekonomicznymi. Patrzymy na nich jak na niezintegrowanych ze społeczeństwem outsiderów, jak na niechcianych pariasów. Bardzo rzadko natomiast zauważamy w nich ludzi, współobywateli. Lidia Ostałowska w swojej książce opowiada o ludziach, o ich marzeniach, potrzebach i tragediach. Opowiada o tym niezwykle subtelnie, bez fałszywej sentymentalności, nie uderzając przy tym ani razu w niewłaściwy ton. Mistrzowskie dzieło".
Martin Pollack

więcej o projekcie >>>

ZOBACZ STRONĘ PROJEKTU >>>

<<< inne wydarzenia października